Куни кеча “Twitter”да ўтказилган хусусий мулк ҳимояси ва снос масаласида ўтказилган аудиочатда хусусий мулк кичик тадбиркордан катта тадбиркорга олиб берилиши, снос бўйича қонунчиликни бузган шахсга қандай жазо берилиши ва шу каби саволларга жавоб берилди.

Хусусий мулк кичик тадбиркордан катта тадбиркорга олиб берилиши мумкинми?

“Снос”лар билан боғлиқ масалани учга бўлиш мумкин: 2019 йилгача бўлган “снос”лар, 2022 йилнинг ярмигача бўлган ҳолатлар ва ундан кейинги давр.

2018-2019 йилларда амал қилган тартибда айнан нималар давлат ва жамият эҳтиёжи деб аталиши бўйича аниқ рўйхат мавжуд бўлмаган. Шунинг учун ҳам айтайлик, А тадбиркордан олиб, Б тадбиркорга олиб берилган ҳолатлар авж олган.

Кейинчалик бу бўйича Президент фармони қабул қилинди ҳамда давлат ва жамият эҳтиёжига нималар кириши белгиланди. 2022 йил 29 июнда қабул қилинган “Ер участкаларини компенсация эвазига жамоат эҳтиёжлари учун олиб қўйиш тартиб-таомиллари тўғрисида”ги қонунда ҳам бу масала алоҳида қайд этилган.

Эндиликда ҳокимларнинг ҳам ерни олиб қўйиш ваколати мутлақо тугатилди. Давлат ва жамият эҳтиёжи учун ер участкаси ёки мулкни “снос” қилиш маҳаллий кенгашлар орқали амалга оширилади.

Адлия вазирлиги бошқарма бошлиғи Нодирбек Тиллаев

2019 йилдан буён 12 мингдан ортиқ мулкдорга 3 трл. 255 млрд сўм маблағ хусусий мулк компенсацияси сифатида тўлаб берилган. 2018 йил 26 декабрда давлат ва жамият эҳтиёжларига олиб қўйилган ер участкалари учун етказилган зарарни қоплаш учун республика ва ҳудудий жамғармалар ташкил этилган. Ушбу жамғарма ҳисобидан 2019 йилдан буён 12 мингдан ортиқ мулкдорга 3 трл. 255 млрд сўм маблағ компенсация сифатида тўлаб берилган.

Ҳозирги тартибга кўра, Жамғармада маблағ йўқ бўлса, ер участкалари ёки молк-мулкларни олиб қўйиш ёки бузиш мумкин эмас.

2019 йилдан олдин бузилган ва компенсация берилмаган мулкларнинг тақдири нима бўлади? Агар ўша мулклар баҳоланган бўлса, суд қарори орқали маҳаллий жамғармалар орқали тўлаб берилади.

Молия вазирлиги департамент директори Русланбек Маманов

Снос бўйича қонунчиликни бузган шахсга қандай жазо берилади?

Маъмурий жавобгарлик кодексга кўра, ер участкалари ноқонуний равишда олиб қўйилган тақдирда, мансабдор шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг 100 бараваридан 200 бараваригача бўлган миқдорда жарима солинади.

Агар мазкур ҳаракатларда жиноят аломатлари мавжуд бўлса, 5 йилдан 8 йилгача озодликдан маҳрум қилишгача бўлган жавобгарлик белгиланади.

Сарварбек Раҳмонов, Олий суд судьяси

Снос қандай тартибда амалга оширилади?

Хусусий мулк битта сабаб — давлат ва жамият эҳтиёжи учун олиб қўйилиши мумкин. Ушбу эҳтиёж учун, аввало, бўш ер майдони қидирилади. Бўш ер топилмасагина, аҳоли мулкига мурожаат қилинади.

Бу масала, дастлаб, маҳаллий кенгашда муҳокама қилинади. Ташаббускор шу ер қанчалик зарур эканини вакиллик органига исботлаб беради. Шундан кейингина Кенгаш аҳоли билан бу масалани муҳокама қилишга рухсат беради.

Ерни олиб қўймоқчи бўлган шахслар (давлат) бу нима учун кераклигини аҳолига тушунтириб беради. Ва улар келтирган сабаблар давлат ва жамият эҳтиёжлари рўйхатида бўлиши шарт.

Бузиши мўлжалланган ҳудуддаги ҳар бир мулкдор рози бўлгач, келишув битими имзоланади. Битимда мулкдор қанча ва қачон компенсация олиши, ер участкаси ёки бинони қачон бўшатиши каби шартлар кўрсатилади.

Бу ерда асосий фактор – мулкдор розилиги ва берилаётган компенсация олиб қўйилаётган мулк баҳосига тенг экани. Мулкдор компенсацияни тўлиқ олиб, мулкни ўз хоҳиши билан тарк этмагунга қадар у жойни бузиш ёки бошқа хатти-ҳаракатларни амалга ошириш мумкин эмас. Акс ҳолда, бу ҳолат маъмурий ёки жиноий жавобгарликка сабаб бўлади.

Адлия вазирлиги бошқарма бошлиғи Нодирбек Тиллаев