Karahantepada noyob kashfiyot: ilk uch oʻlchovli haykalchalar topildi

Turkiyaning Shanliurfa shahrida joylashgan va YUNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan Goʻbeklitepa va Karahantepa 12.000-yillik tarixga ega boʻlgan dunyodagi eng qadimgi neolit manzilgohlaridan biri sifatida ajralib turadi.

Ushbu arxeologik maydon doim eng qadimgi jamiyatlarga doir chuqur maʼlumotlar berib, ularning sir-sinoatlarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Bu safar ham haqiqatan gʻayrioddiy narsa topildi: taxminlarga qaraganda, bu dunyodagi eng qadimgi uch oʻlchovli mifologik haykalchalar. Arxeologlar oldingi kashfiyotlarga oʻxshab qizil steril tuproq bilan maʼlum bir tartibda muhrlangan, ajoyib ramziy hikoyani ifodalovchi topilmalarni topdilar. Ushbu ajoyib artefaktlarni “Neolit davri uchun asr kashfiyoti” deb taʼriflash mumkin.

Ammo tabiiy ravishda savol tugʻiladi: nima uchun aynan uch oʻlchovli hikoya? Boʻlinmada ustma-ust terib qoʻyilgan tosh idishlar va likopchalar, shuningdek, toshdan oʻyib ishlangan kichik hayvon figuralari, tosh tayoqchalar va marjonlar mavjud edi. U qizil steril tuproq bilan toʻldirilib, muhrlangan va boʻlinma ichidagi topilmalar atrofiga boʻri jagʻi, qoplon, kalxat va tulki kabi turli hayvon suyaklari ham maxsus joylashtirilgan edi. Idishlarning yuzasi nozik geometrik chiziqlar, hayvon tasvirlari va stilizatsiyalangan inson figuralari bilan bezatilgan edi. Uyum ichida chuqur idish alohida ajralib turardi, arxeologlar uning ichidagi tuproqni boʻshatganda, uch oʻlchovli hikoyani tasvirlaydigan kutilmagan haykalchalarga duch kelishdi.

Uch oʻlchovli haykalchalar

Kichik tosh qopqoq bilan qoplangan kichik idish ichida uchta hayvon haykalchasi - tulki, kalxat va yovvoyi choʻchqa bor edi. Faqat kalxat haykalchasi uzukdan sirgʻalib chiqib ketganga oʻxshaydi, ehtimol idish muhrlanganidan keyin shu holatga kelgandir. Bu turlar koʻpincha neolit ikonografiyasida tasvirlangan, biroq ular odatda ustunlar yoki oʻrindiq kabi meʼmoriy elementlarga oʻyilgan yoki boʻrtma tarzida ishlangan yirik yoki haqiqiy oʻlchamdagi tasvirlar hamda uch oʻlchovli haykallar shaklida uchraydi. Kichik haykalchalar kamdan-kam uchraydi va odatda aralash qoldiqlar orasida boʻladi. Shuning uchun bu topilma boshqalariga oʻxshamaydigan istisno holatdir va bunday haykalchalarning birinchi in situ kashfiyotidir.

Ilgari Shanliurfa hududidagi koʻchmas asarlar ustida ikki oʻlchovli va koʻpincha mustaqil tasvirlar topilgan. Ushbu topilmalarni uch oʻlchovli hikoyaga aylantiradigan narsa ularning maʼlum bir tartibga solinganligidir. Kichkina idish ichidagi joylashuv ham, idishning kattaroq idishga joylashishi ham ehtiyotkorlik bilan ishlangan uch oʻlchamli kompozitsiyani aks ettiradi. Ushbu noyob kompozitsiya ushbu kashfiyotni ajratib turadi va bu, ehtimol, birinchi uch oʻlchovli hikoyadir. Neolit davrini anglash nuqtayi nazaridan oʻz zamonining eng muhim kashfiyotlaridan biri sifatida taʼriflanmoqda.

Tosh tepalikdagi Karahantepa

“Kelajakka meros” loyihasi doirasida dunyoning eng qadimgi aholi punktlarining markazi boʻlgan Tosh tepalikda yangi kashfiyotlar davom etmoqda. Bunday kashfiyotlar tufayli mintaqaning diqqat markazi boʻlgan Goʻbeklitepa 2024-yilda 709 643 nafar ziyoratchini qabul qildi. Bu sayyohlarning aksariyati mintaqaning yana bir gavhari Karahantepani ham ziyorat qilishmoqda. Anqaradagi Prezident qarorgohining koʻrgazmalar zalida ochilgan “Arxeologiyaning oltin asri” koʻrgazmasida Karahantepadan topilgan soʻnggi topilmalar bilan birga qazib olingan va vataniga qaytarilgan koʻplab asarlar namoyish etilmoqda. Koʻrgazma, shuningdek, mamlakatning arxeologik merosiga boʻlgan sadoqatini aks ettiradi.

“Effect.uz”ни “Telegram”да кузатинг

“Effect.uz”ни “Facebook”да кузатинг

“Effect.uz”ни “YouTube”да кузатинг

Effect.uz'ни Инстаграмда кузатинг