title

Turk nonushtasi turli xil pishloqlardan tortib zaytun, qoʻl mehnati xamirli pishiriqlar, yangi uzilgan pomidor va bodring, dudlangan goʻsht bilan turli usullarda pishirilgan tuxumlar, yangi uzilgan non, simit, mavsumiy mevali murabbolar, tabiiy asal va qaymoqlargacha boʻlgan turli xil taomlarni oʻz ichiga oladi va albatta bularning bariga finjonlardagi xushboʻy turk choyi hamrohlik qiladi. Ana shu boyligi tufayli turk nonushta madaniyati hozirda YUNESKO nomoddiy madaniy merosi roʻyxatiga nomzod boʻldi. Turk nonushtasi yetakchi tashkilotlar tomonidan dunyoning eng yaxshi 50 ta nonushtasi orasida birinchi oʻringa loyiq deb topilgan.

Kunning oltin taomi

Turk tilida nonushta “kahvaltı” deb ataladi, busoʻz “kahve” (qahva) va “altı” (oldin/osti) soʻzlaridan kelib chiqqan boʻlib, soʻzma-soʻz “qahvadan oldin” degan maʼnoni anglatadi. Anʼanaga koʻra, bu qahva ichishdan oldin tanovul qilinadigan yengil taomni anglatadi. Biroq, turk nonushtasi toʻyimliligidan ertalabki asosiy taomga aylandi va soatlab toʻq tutadi, natijada uzoq vaqtga qadar ochlikni his qilmaydi.

Turkiyada geografik xilma-xilligi tufayli turli xil nonushta madaniyati mavjud. Sharqiy Turkiyada nonushta koʻpincha tongning ilk nuri bilan boshlanadi, chunki shoʻrva restoranlari va jigar lavash sotuvchilari erta keladiganlar uchun eshiklarini ochib, kunning toʻyimli va mazali taomlarini taqdim qilishadi. Bundan farqli oʻlaroq, Egey mintaqasi yangi sabzavotlar, mavsumiy koʻkatlar, mazali zaytun va Bergama tulum pishlogʻidan iborat yengil va yangi nonushtalari bilan mashhur. Mintaqaviy oʻzgarishlarga qaramay, baʼzi mahsulotlar turk nonushta dasturxonida doimiy ravishda mavjud.

Turk nonushtasining asosi

Pishloq va zaytun turk nonushtasining ramziy tarkibiy qismlaridan biridir. Oq pishloq turk nonushtasining markaziy qismi boʻlsa-da, koʻplab mahalliy navlari bilan turli mintaqalarda ajralib turadi. Bularga Ezine pishlogʻi, Koniyaning koʻk mogʻor pishlogʻi, Karsning eski kashar pishlogʻi va Vanning oʻtli pishlogʻi kabilarni misol qilib keltirish mumkin. Zaytun rang-barang nonushta dasturxonining eng ajralmas mahsulotidir. Turkiya zaytun va zaytun moyi yetishtirish boʻyicha dunyoning beshta yetakchi davlatlaridan biri boʻlib, eng koʻp zaytun bogʻlari Egey dengizi mintaqasida joylashgan. Odatda zaytun moyi, mahalliy oʻt va ziravorlar bilan tuzlangan qora va yashil zaytun butun mamlakat boʻylab nonushta dasturxonining koʻrkiga koʻrk qoʻshadi.

Turk nonushta dasturxonlari mamlakatning yangi sabzavot va mevalarga boyligini aks ettiradi. Mavsumiy sabzavotlar, ayniqsa yozning suvli pomidorlari va qarsillagan bodringlar, shuningdek, yangi koʻkat va oʻtlar, zaytun moyi va bir chimdim tuz bilan bezatiladi va turli pishloqlar hamda zaytun bilan birga tortiladi. Qovun va tarvuz koʻpincha yoz oylarida gazaklarga tetiklantiruvchi qoʻshimcha boʻlib, tuzli taomlarga shirin taʼm beradi.

Turk nonushtalarining yana bir oʻziga xos tarkibi tuxum boʻlib, quyoshli tomoni yuqoriga qaratilgan holda qovurilgan, omletlardan qaynatilgan yoki qaynatilgangacha boʻlgan turli xil uslublarda tayyorlanadi. Eng sevimli tuxumli taomlar - bulgʻor qalampiri va pomidor bilan pishirilgan menemen; ziravorli kolbasa bilan qovurilgan tuxum va soʻnggi paytlarda ijtimoiy tarmoqlarni yondirgan childir taomi yaʼni sarimsoqli qatiq ustida bezatilgan tuxum.

Turli xillik shu yerda tugaydi deb oʻylaysizmi? Hali emas! Pishiriqlar ham turk nonushtaning eng muhim qismidir. Yangi pishirilgan non har bir dasturxonning asosiy taomi boʻlsa-da, ular odatda simit (kunjut bilan bezatilgan non), pogʻacha (pishloqdan kartoshkagacha turli xil tarkibli pishiriqlar), pishi (qovurilgan xamir) va goʻzleme (yangi koʻkat, pishloq, qiyma yoki kartoshka bilan bezatilgan oʻrama) bilan birga tortiq qilinadi.

Turk nonushtasini shirinliksiz tasavvur qilib boʻlmaydi. Nonushtani yakunlash uchun tabiiy asal va tabiiy qaymoq mukammal uygʻunlikdir. Odatda mavsumiy mevalardan tayyorlangan xushboʻy hidli turk murabbolari sinab koʻrishga arziydigan noyob taʼmdir. Va, albatta, bularning barchasi lola shaklidagi finjonlarda damlangan qora choy bilan birga keladi.