Сўнгги янгиликлар
Андижонда Бобур шаҳри барпо этилади
Навоийда пахта териш хизматига ажратилган субсидия пуллари тўлаб берилмаган. Фермерлар кенгаши масъулларга чора кўриш бўйича Бош прокуратурага мурожаат киритди
Президентга модернизация қилинаётган Андижон халқаро аэропортининг имкониятлари ҳақида ахборот берилди
Президент халқаро туризм марказининг мастер-режасини кўриб чиқди
Жамиятимизнинг кўринмас қаҳрамонлари
Хитойда уч кундан бери бўрон кузатилмоқда
Абдулазиз Комилов Италиянинг энг юқори давлат мукофоти билан тақдирланди
Меъмор Синон: меъморчилик тарихининг буюк ва монументал сиймоси
Меъмор Синон: меъморчилик тарихининг буюк ва монументал сиймоси
Усмонийлар империясининг энг шонли даврида бутун империя бўйлаб қад кўтарган бинолари билан номи тарихга олтин ҳарфлар билан ёзилган машҳур Меъмор Синон Эдирнани ҳам меъморчилик нуқтаи назаридан энг муҳим манзилга айлантирди.
Меъмор Синон фаолиятининг энг чўққиси Эдирнедаги Селимия масжиди бўлиб, у 1575 йилда қуриб битказилган. Синон 1557 йилда қурган Сулаймония масжидига “шогирд иши” деб таъриф берган бўлса, Селимия масжидини “устознинг иши” деб баҳолаши бу иншоотга берган маънони яққол очиб беради. Селимия масжидининг энг кўзга кўринган хусусиятларидан бири унинг улкан гумбазидир. Гумбаз Истанбулдаги Аясофя гумбазидан кенгроқ бўлиб, тўртта фил оёғига қурилган. Бу услуб архитектура нуқтаи назаридан бурилиш нуқтаси ҳисобланади.
Синоннинг Эдирнедаги бошқа обидалари
Эдирнада Меъмар Синон қолдирган излар фақат Селимия масжиди билан чекланмайди. Шаҳарнинг савдо йўллари ва ижтимоий ҳаётини шакллантирувчи муҳим иншоотлар ҳам унинг меъморий ёндашувини акс эттиради. Рустам Пошо карвонсаройи (1561): Қонуний Сулаймоннинг куёви Рустам Пошо номига қурилган карвонсарой Усмонли савдо тармоғининг энг муҳим бекатларидан бири бўлган.
Савдогарларни тунаб қолиши учун қурилган бу иншоот Синоннинг функционал меъморий ёндашувини акс эттиради. Карвонсарой бугунги кунда қайта тикланиб, Усмонли савдо маданиятини очиб берувчи туристик ҳудудга айлантирилган. Дефтердар Мустафо Пошо масжиди (1570): Синоннинг тошсозликдаги маҳоратининг муҳим намуналаридан бири. У кичик ҳажмдаги иншоот бўлса-да, ички тартиби ва ёруғликдан фойдаланиш нуқтаи назаридан эътиборни тортади.
Али Пошо бозори: Ушбу бозор 1569 йилда қурилган бўлиб, урушлар пайтида ўз аҳамиятини йўқотган. 1950 йиллардан кейин қайта жонланган бозор 1992 йилдаги катта ёнғинда бутунлай вайрон бўлган. 1997 йилдаги реставрациядан сўнг бозор ҳали ҳам савдо динамикаси сақланиб қолган жойлардан саналади. Ялнизгўз кўприги: Тунжа дарёси устидаги кўприк 1567 йилда қурилган. Шаҳар марказини Янги Иморат маҳалласига боғлайдиган кўприк Боязид II кўпригига қўшимча сифатида қурилган.
Сокуллу Меҳмет Пошо ҳаммоми: Уч Шерефели масжид ёнидаги ҳаммом 1569 йилда қурилган. Зилзилалар ва ёнғинлар пайтида турли таъмирлардан ўтган. У 1970 йилдан бери ижарага олиниб, жисмоний шахслар томонидан бошқарилади. Адолат саройи: Эдирне саройи жойлашган ҳудудда 1561 йилда Қонуний Султон Сулаймоннинг буйруғи билан қурилган. Устма-уст уч хонадан иборат бўлган миноранинг юқори қаватида султоннинг ҳовузли саройи жойлашган.
Санг-и арз ва санг-и ибрет тошлари Адолат қасрининг Қонуний кўпригига қараган томонида жойлашган. Қолган тошнинг нариги томонида қатл қилинганларнинг бошлари, ҳатто Мерзифонлу Қора Мустафо пошонинг боши ҳам бу тошда кўрсатилганлиги айтилади. Қонуний кўприги: У тўртта кўзли ва саройни шаҳар билан боғлаб тургани учун Сарой кўприги деб ҳам аталади. Кўрик 1554 йилда Сулаймон подшоҳнинг буйруғи билан Меъмор Синон томонидан қурилган. Султон Салим мажмуаси, Султон Салим II Дорулҳадиси, Султон Салим II Дарулкурраси, Султон Салим II мактаби ҳам Меъмор Синон асарларидандир.
Ҳавса Сокуллу Меҳмет Пошо мажмуаси: 1577 йилда Сокуллу Меҳмет Пошонинг буйруғи билан ўғли Касıм Пошо номига қурилган. Булардан ташқари турли иморатлар ва сув йўллари қурилишига ҳам ўз ҳиссасини қўшган Меъмор Синоннинг ютуғи фақат тош ва ғиштлардан иборат эмас. Унинг асарлари Усмонли империясининг санъат ва меъморчиликка қанчалик аҳамият берганини, унинг техник маҳорати ва муҳандислик даҳосини намойиш этади.
“У 50 йиллик меъморчилик ҳаётида 400 та бино қурди”
Синон ва Селимия масжиди фонди (SİSEV) бош директори, уста меъмор Меҳмет Али Эсмернинг айтишича, Эдирнада Меъмор Синоннинг 13 та асари бор. Бу асарларнинг энг каттаси ва энг муҳими Селимия масжиди эканлигини таъкидлаган Эсмер, “Менимча, иккита муҳим жиҳат бор. Биринчиси, Меъмор Синоннинг 50 йиллик умрини бағишлаган 400 та асари ва турк маданиятининг минг йиллик тарихи. Синонни Меъмор Синон қилган нарса, минг йиллик турк маданиятининг шу кунларга олиб келган тўпламидир”, деди.
“Меъмор Синондан олдинги Ҳасса Ожағи анъанаси бор, турк меъморчилиги анъанаси бор. Минглаб йиллар давомида ишлаб чиқилган қурилиш техникаси бор. Меъмор Синон янги аскарлик пайтида қаерда бўлмасин, иншоотларни кўздан кечириб, уларнинг қурилиш техникасини ўзлаштирди, у ердаги гилдиялардан керакли маълумотларни ўрганди ва буларнинг барчасини йиллар тажрибаси билан бирлаштириб, 50 йиллик меъморий ҳаётига 400 та асар жойлаштирди”, деди Меъмор Синонни фақат ўз даврида баҳолашнинг тўғри эмаслигини, ўтмиш изларини ҳам таҳлил қилиш муҳимлигини билдирган Эсмер.
“У ҳамма нарсани кучли билим ва онгли равишда қилгани кўриниб турибди”
Эсмер турк маданиятида Қорахонийлардан Усмонийларгача бўлган меъморчилик анъанаси борлигини, давлатлар ўзгарса ҳам анъаналарга содиқлик ўзгармаслигини таъкидлаб, шундай давом этди: “Меъмар Синон ана шу билим ва маълумотлардан унумли фойдаланиб, уни кележак авлодга энг яхши тарзда тақдим этган бебаҳо олимдир. Ҳамма ишни кучли билим ва онг билан қилгани яққол кўриниб турибди. Унинг турк маданиятига содиқлигини асарларидаги излардан ҳам кўрсак бўлади”.
